Na de dood van Theodosius werd om problemen bij de troonopvolging te voorkomen door keizer Diocletianus het rijk in een oostelijke en een westelijke deel verdeeld, allebei met een eigen keizer. In 330 werd door keizer Constantijn de Grote ook de hoofdstad verplaatst van Rome naar Byzantium in het belangrijkere oostelijk deel. Byzantium werd later Nova Roma genoemd maar was al snel beter bekend als Constantinopel (De stad van Constantijn). De beslissing van Constantijn om de hoofdstad te verplaatsen naar Constantinopel had verstrekkende gevolgen. Het zwaartepunt van het rijk werd verplaatst naar het oosten. Dat Constantinopel heel strategisch gelegen is en ook goed te verdedigen, zorgde ervoor dat het Oost-Romeinse Rijk langer zou blijven bestaan. In 395 was het rijk echt gesplitst in een westelijk en een oostelijk deel. Constantinopel bleef de hoofdstad van het oostelijke deel maar in het westen veranderde de hoofdstad een paar keer. Na Rome werd Milaan de hoofdstad daarna Trier en daarna Ravenna. Het West-Romeinse Rijk werd bestuurd door zijn jongere zoon Honorius en het Oost-Romeinse Rijk werd geregeerd door zijn oudste zoon Arcadius. Honorius was een zwakke man en Flavius Stilicho was al snel zijn opvolger, een geromaniseerde Vandaal. In 397 slaagde Stilicho erin om de Visigoten te verslaan in Macedonia. Hij werd het slachtoffer van onrust aan het West-Romeinse hof, dat vol zat met mensen die Stilicho haatten en vreesden vanwege zijn afkomst en zijn Ariaanse geloof( Het Arianisme is een gedeelte van het christendom).